گزارش دیواره سازی رودخانه های گلستان؛
به گزارش روابط عمومی شرکت آب منطقه ای گلستان، در استان گلستان 45 رودخانه به طول 2700 کیلومتر جریان دارد . درشرق حوضه خلیج گرگان 5 رودخانه، در حوضه قره سو 15 رودخانه، در حوضه گرگانرود 22 رودخانه، در حوضه اترک سفلی 2 رودخانه و در حوضه نکارود علیا یک رودخانه وجود دارد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان در خصوص برنامه های این شرکت در خصوص ساماندهی رودخانه ها و کنترل سیلاب که مولفه ای از طرح جامع کنترل سیل استان گلستان است، اظهار کرد: برنامه های شرکت آب منطقه ای جهت مهندسی رودخانه و کنترل سیلاب در استان گلستان شامل هشت برنامه است که نقشه برداری، مطالعات تعیین حد بستر و حریم، رپر گذاری، حفاظت از مجاری آبی، اخد سند، آموزش، اطلاع رسانی و نصب تابلوهای هشدار دهنده، دیواره سازی و تثبیت بستر، لایروبی و ساماندهی رودخانه از جمله این برنامه ها است.
مهندس سید محسن حسینی با بیان این که یکی از این برنامه ها دیواره سازی و تثبیت بستر است، گفت: رودخانه های استان عموما به دو بخش جوان و پیر تقسیم می شوند و در بخش رودخانه های پیر عمدتا نیاز به لایروبی و اصلاح مسیر است. به دلیل اینکه در این رودخانه ها سرعت آب کم بوده و در نتیجه رسوب بیشتری باقی می ماند. از طرف دیگر وجود مئاندرها(پیچان رود) باعث شده است که مزاحمت هایی برای زندگی شهری و تاسیسات زیربنایی ایجاد شود.
در رودخانه های جوان که خصوصیاتی از جمله اختلاف ارتفاع زیاد و در نتیجه شیب تند دارند، سرعت آب زیاد بوده و ضمن حمل رسوبات دانه درشت، نسبت به کف شکنی بستر رودخانه اقدام می کند و این کف شکنی که باعث تعمیق بستر رودخانه می شود، سازه های تقاطعی داخل رودخانه رودخانه ها مانند پل ها، سدهای انحرافی و لوله های عبور شریان های حیاتی مانند گاز و آب را تحت تاثیر قرار داده و با خالی کردن پای آن ها موجب سرنگونی شان را فراهم می کند.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان اضافه کرد: از طرف دیگر برای رسیدن دیواره رودخانه ها به شیب پایدار به تدریج دیواره های رودخانه نیز به درون رودخانه ها ریزش کرده وعرض زیادی ایجاد می کند که نیازی به آن نیست. وی افزود: تعمیق رودخانه ها اثر مخربی بر روی سفره های آب زیرزمینی دارد. به این شکل که لایه های درشت دانه آبدار کف و دیواره رودخانه ها که در حالت عادی توسط آب رودخانه تغذیه شده و آب را به سفره های آب زیرزمینی منتقل می کند در اثر کف شکنی رودخانه ها بالا مانده و عملا آبخوان ها از این بخش تغذیه نمی شوند. چاه های متاثر از این آبخوان ها نیاز به عملیات کف شکنی باصرف هزینه زیاد و نیز هزینه های جاری بیشتر در زمینه خرید و بهره برداری از منصوبات قویتر و نیز هزینه بیشتر برق و سوخت می باشد.
وی با بیان این که برداشت غیر اصولی از شن و ماسه کف رودخانه های جوان نیز موجب تشدید این اثرات می شود، گفت: شرکت آب منطقه ای در جهت حل این مساله سه برنامه در دستور کار دارد که اولین آن شناسایی بازه های بحرانی رودخانه های جوان و اعلام آن به سازمان صنعت،معدن و تجارت به عنوان مناطق ممنوعه برداشت شن و ماسه بوده است. که در مجموع حدود 1127 کیلومتر(42 درصد) از رودخانه های استان را شامل می شود. در این بازه ها مراقبت لازم در حد امکانات، توسط شرکت آب منطقه ای و سازمان صنعت و معدن و تجارت صورت می گیرد.
برنامه دوم شرکت آب منطقه ای تثبیت بستر رودخانه های جوان به وسیله سازه های عرضی و با هدف عدم کف شکنی این گونه رودخانه ها از طرفی و بالا آوردن کف رودخانه هایی که از حد معمول پایین تر افتاده اند، می شود.
احداث سد های انحرافی و نیز ایجاد پی مناسب برای سایر سازه های تقاطعی که توسط دستگاه های اجرایی دیگر با مجوز شرکت آب منطقه ای احداث می شود نیز در راستای این هدف می باشد. رودخانه هایی مانند محمد آباد، زرین گل،قره چای، دوغ و .... از اهداف این شرکت است.
مهندس حسینی افزود: برنامه سوم در این زمینه دیواره سازی رودخانه ها است به این منظور که رودخانه در مجرای اصلی خود هدایت شده و از آسیب رساندن به دیواره های خود و اراضی مجاور خود اعم از کشاورزی و سایر کاربری ها،جاده و دیگر تاسیسات زیربنایی جلوگیری می شود.
وی با بیان این که در مجموع رودخانه های داخل استان تاکنون 47 کیلومتر دیواره سازی انجام شده است که یا توسط شرکت آب منطقه ای و یا با مجوز این شرکت توسط دستگاه هایی مانند شهرداری ها، راه و شهرسازی و یا توسط مجاورین رودخانه ها انجام شده است، تصریح کرد: بازه های مختلفی از رودخانه ها به طول حدود 800 کیلومتر تاکنون مشمول مطالعات فاز دوم به منظور شناسایی نقاط آسیب پذیر و طراحی دیواره ها قرار گرفته است. با توجه به اینکه در مطالعات انجام شده حدود 4 درصد بازه های رودخانه های استان نیاز به دیواره سازی دارد، میزان طول مورد نیاز دیواره سازی در کل 2700 کیلومتر رودخانه حدود 100 کیلومتر برآورد گردیده، که با توجه به نیاز دیواره سازی در دو طرف رودخانه این مقدار 200 کیلومتر محاسبه شده است . همچنین با توجه به اینکه هر متر دیواره سازی با پی مناسب و مصالح مورد نیاز با ارتفاع ایمن و کف بند لازم ، حدود 2 میلیون تومان نیاز دارد و برای این 200 کیلومتر 400 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
به عبارت دیگر چنانچه بخواهیم این حجم عملیات را در طول برنامه ششم توسعه به انجام برسانیم واز خساراتی که گفته شد جلوگیری کنیم نیاز به سالانه 80 میلیارد تومان به مدت 5 سال است.
مهندس حسینی اضافه کرد: هنگامی که دیواره سازی توسط دستگاه های دیگر به جز شرکت آب منطقه ای صورت می گیرد می بایست با مجوز شرکت آب منطقه ای باشد. همچنین هر گونه دیواره سازی در رودخانه های جوان به دلیل عملیات کف شکنی پای رودخانه در صورتی که پی مناسب وزهکشی فنی و کف بند در فواصل مناسب نداشته باشد موجب می شود که پس از مدتی دیواره سرنگون شده و امکان خسارت به پایین دست را نیز بوجود آورد، لذا این موضوع باید مورد توجه سازندگان قرار گیرد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای بیان کرد: در برخی از نقاط دنیا در سنوات گذشته به جهت پاکیزگی شهری نسبت به بتون کردن کف رودخانه اقدام میشد که در حال حاضر با توجه به مشکلاتی که این روش بوجود آورده است، از جمله جلوگیری از نفوذ آب به آبخوان ها وخسارت به پایین دست به دلیل ازدیاد سرعت آب منسوخ شده است.
این گونه بازه ها با تخریب بتون به کف طبیعی رودخانه تبدیل شده اند و لذا در شهرهای استان گلستان نیز نباید این اشتباه صورت گیرد و در صورت مشاهده توسط شرکت آب منطقه ای نسبت به پیگیری تخریب آن اقدام می شود.در این موقع راه حل اصولی احداث کف بند عرضی است.
