گزارش شرکت آب منطقه ای گلستان از وضعیت تشکل های آب بران؛

به گزارش روابط عمومی شرکت آب منطقه ای گلستان، تاسیسات استحصالی آب سطحی که در مقیاس بزرگ شامل سدهای بزرگ، مخزنی، سدهای کوچک مخزنی،سدها و بندهای انحرافی وایستگاه های پمپاژ آب را استحصال می کنند، آب استحصال شده توسط این سدها و مخازن بین تعداد زیادی کشاورز تقسیم می شود. با توجه به نوع سازه ها و تعداد، اندازه و شکل اراضی و دور و نزدیک بودن از منبع استحصال آب باید نظامی شکل بگیرد که هر کس به اندازه سهم خود و مقدار مشخص از آب بهره برداری کند.
در برخی از سیستم ها این مدل بهره برداری توسط دولت انجام می شود به نحوی که با استقرار افرادی به عنوان آبیاران نسبت به برنامه ریزی و توزیع آب اقدام می شود. تجربیات کشور ما و سایر کشورها نشان می دهد که استقرار کامل شیوه دولتی در مجموع اشکالاتی از جمله عدم تعهد آبیاران، بی تفاوتی کشاورزان، فرسوده شدن تاسیسات آبی،هزینه های بالا و هدررفت آب را به دنبال دارد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان در این رابطه گفت: شرکت آب منطقه ای استان پیرو جلسات و همایش هایی که در سال 75 در سطح کشور برگزار شد مدل مشارکتی بهره برداری از منابع و تاسیسات آبی را در دستور کار خویش قرار داده است. با مطالعات انجام شده و جلسات هماهنگی با ادارات ذیربط مانند جهاد کشاورزی و تعاون روستایی، به شکل مشترک اقدام به ایجاد و توسعه تشکل های تعاون روستایی که در اساسنامه آنها مدیریت منابع و تاسیسات آبی و توزیع آب کشاورزی نیز اضافه شده است، اقدام نمود.

مهندس سید محسن حسینی افزود: بر این اساس در اولین قدم در شبکه سد گلستان به وسعت 8 هزار و 500 هکتار  در زمانی که هنوز در حال احداث بود، 4 شرکت تعاونی شکل گرفت که وسعت هر کدام بیش از 2 هزار هکتار است و از جمله شرح وظایف این شرکت ها بهره برداری از شبکه سد گلستان و توزیع آب بین کشاورزان عضو تعاونی است.
وی تصریح کرد: شرکت آب منطقه ای جهت تقویت این شرکت ها وهمدلی و هماهنگی بیشتر با آن ها  اتاق دفتر کار در محوطه  شبکه سد گلستان در اختیار آن ها قرار داده است و هر ساله شرکت های تعاونی با توجه به میزان و سهمیه و آمادگی کشاورزان جهت کشت، تقاضای خود را به شرکت آب منطقه ای ارائه می کنند و شرکت پس از بررسی و مشخص کردن میزان آب قابل تحویل در بازه های زمانی مختلف پس از انعقاد قرارداد نسبت به تحویل آب اقدام می کند. شرکت های تعاونی با استقرار آبیار نسبت به نوبت بندی و آبرسانی به اراضی کشاورزی اعضای تحت پوشش اقدام می کنند و آب بهای مربوطه و هزینه توزیع آب را از کشاورزان اخذ می کنند.
آب بها را به حساب دولت واریز می کنند و هزینه های توزیع نیز در خود شرکت هزینه می شود. در عین حال در زمانی که نیاز به تعمیرات جزیی کانال ها و دریچه ها باشد شرکت های تعاونی با هماهنگی شرکت آب منطقه ای نسبت به تعمیرات و نگهداری اقدام و پس از طی مراحل هزینه آن ها پرداخت می شود.
مهندس حسینی بیان کرد: در این روش بهره برداری با توجه به این که ارکان شرکت تعاونی منتخب خود کشاورزان ودارای مقبولیت قابل قبولی هستند و در صورت نداشتن مقبولیت افراد دیگر جایگزین آن ها می شوند لذا مشارکت مردم و احساس مسئولیت آن ها نسبت به تاسیسات در اختیار و آب توزیع شده و نوبت بندی انجام شده بیشتر شده است. از طرف دیگر با توجه به این که منابع مالی کشاورزان در یک نقطه جمع می شود و ارکان این شرکت ها نیز معمولا کارشناسان با تجربه هستند لذا ضمن اینکه حداقل هدر رفت آّب را شاهد هستیم حداکثر بهره برداری را از آّب وبهترین زمان های آبیاری با توجه به شرایط صورت می گیرد و تعهدات مالی کشاورزان نسبت به شرکت تعاونی و تعهدات مالی شرکت تعاونی نسبت به دولت به نحو مطلوب جریان پیدا کرده که این جریان مالی به بهبود شرایط سدها و شبکه ها منجر می شود.

در حال حاضر بسیاری از تاسیسات آبی استان به شکل مشارکتی بهره برداری می شود که از جمله شبکه سد های بوستان، کوثر،بخشی از شبکه وشمگیر ،چمران، اینچه برون، کرند و تعدادی از سدهای کوچک مخزنی و ایستگاه های پمپاژ که توسط شرکت آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی احداث شده است. همچنین در شبکه سدهای در دست احداث مثل سد نگارستان و سد نرماب مقدمات تشکیل این تشکل ها در حال حاضر فراهم شده است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان بیان کرد: همچنین در مناطقی که شرکت های تعاونی شکل نگرفته است شرکت های آب منطقه ای به جهت تسریع در امر مدیریت مشارکتی و نیز ایجاد تشکل ها نسبت به پیاده سازی مدل و انعقاد قرارداد با دهیاری ها، هیات امنا و یا شوراهای اسلامی روستاها اقدام می کنند.
آنچه در مورد تشکل آب ¬بران می¬توان به آن اشاره کرد این است که در صورت تشکیل، حمایت و فراگیر شدن این تشکل¬¬ها در سطح کشور و درصورتی¬ که فرآیند تشکیل تشکل¬ های آب¬ بران و همچنین واگذاری مسئولیت¬ ها و وظایف مدیریت آبیاری به آن¬ها، به‌طور صحیح و از طریق مطالعات اجتماعی، مشارکتی و میدانی مناسب انجام پذیرد، این تشکل¬ ها نقش کلیدی در توسعه پایدار و مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی خواهند داشت. در این راستا توانمندسازی و مشارکت ذی¬نفعان در مراحل مختلف تصمیم¬ گیری، برنامه ¬ریزی و اجرا ضرورتی است. حمایت از تشکیل صحیح تشکل آب¬بران موجب دستیابی به نتایجی چون کاهش بار مالی دولت، افزایش راندمان کاربرد آب، ارتقاء عملکرد در سامانه¬ی آبیاری و کاهش تعداد مستخدمان دولت در مدیریت آبیاری و… خواهد شد.