بازدید جمعی از اساتید ودانشجویان آلمانی از ابنیه و سازه های آبی و تاریخی استان گلستان

به گزارش روابط عمومی شرکت آب منطقه ای گلستان، در این بازدید که با همراهی معاونت و حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای  گلستان و کارشناسان گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و جمعی از اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری همراه بود، این اساتید از برج قابوس، موزه فرش، سد تاریخی گرکز و دیوارتاریخی گرگان  و سد گلستان بازدید نمودند.
در این بازدید، مهندس حسینی معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای ، حمید عمرانی مسئول مطالعات دیوار دفاعی گرگان وابسته به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و اساتید آب دانشگاه منابع طبیعی ساری توضیحاتی در خصوص ابنیه تاریخی و سازه های آبی استان از جمله دیوار دفاعی گرگان، برج قابوس و سد گرکز و سد گلستان ارائه کردند.
گفتنی است ، سد گرکز قدیمی ترین سد استان گلستان  و مربوط به دوره اشکانیان است که در یک کیلومتری شمال غربی روستای گرکز واقع شده است. نام سد بر گرفته شده از نام روستای گرکز می باشد.
این سد در حدود 12 کیلومتری جنوب غربی شهر کلاله و 20 کیلومتری شمال شرق شهر گنبد کاووس قرار دارد. روستای چای قوشان کوچک (کوچک لر) در ضلع جنوب شرقی سد گرکز واقع شده است.
سد گرکز بر روی رودخانه گرگانرود بسته شده ، که سازه اصلی از نوع خاکی است ، طول سد یاد شده در حدود 500 متر ، عرض دیواره سد در قسمت تحتانی 90 متر و در بخش فوقانی بین 10 تا 5 متر متغیر می باشد. ارتفاع سد گرکز از سطح زمین های اطراف در حدود 16 متر است.
مساحت مخزن آبگیری این سد حدود 7/5 کیلومترمربع می باشد. جانمایی سد به گونه ای بوده که زمین های کشاورزی بالا دست و پایین دست از آب سد آبیاری می شده است.
سازندگان و معماران سد گرکز با استفاده از موقعیت طبیعی تپه ماهورهای ضلع جنوبی بر امتداد گرگانرود که در این نقطه بصورت یک فضای دالانی شکل درآمده بود ، استفاده نموده اند. و دهانه غربی آن را با ساخت یک دیواره خاکی بسته اند ، و مسیر رودخانه و تنوره آن را بوسیله آجرهایی به اندازه 10*40*40 سانتی متر با ملات ساروج آجرچینی نموده اند.
با ساخت دیواره سد، کانالی در جبهه شمالی آن احداث نموده ، که بعد از دو کیلومتر به خندق دیوار دفاعی گرگان می رسد.

دیوار تاریخی گرگان در راستای حفاظت از مرزهای کشور از هجوم اقوام هون ها در دوره تاریخی در امتداد گرگانرود ساخته شده و برای افزایش ضریب دیوار دفاعی ، خندق نیز حفر کرده بودند. لزوما برای استفاده از خندق نیاز به آب بوده است. از آنجائیکه در قسمت بالاتر ضلع شمالی طول دیواره در این ناحیه رودخانه ی وجود نداشت ، که آب خندق را در مواقع ضروری تامین کند ، لذا یکی از ضرورت های ساخت سد خاکی گرکز علاوه بر تامین آب کشاورزی ، تامین آب خندق بوده است.
در بستر رودخانه و در قسمت هایی از آن بواسطه کم آبی خشک شده ، بقایای دیواره آجری ، قطعات سالم و شکسته آجرهای دوره تاریخی و مشابه آجرهای مربوط به دیوار دفاعی گرگان بصورت پراکنده دیده می شود. در کف رودخانه هیچ گونه آثار سفالینه مشاهده نمی شوددر حال حاضر بدنه دیواره خاکی سالم است ، و هیچ قسمتی از آن توسط نفوذ آب تخریب نشده است . فقط بخشی از مسیر دهانه رودخانه احتمالا بواسطه یک سیلاب تند و یا ظغیان تنور ، تخریب شده و نیز در جبهه شمالی به سبب رانش و فرسایش طبیعی زمین از بین رفته است.
با توجه به ابعاد و فرم و نحوه آجر چینی که قابل مقایسه با دیوار گرگان می باشد ، به نظر می رسد هر تاریخی که برای ساخت دیوار دفاعی گرگان قائل شوند ، احتمالا درباره تاریخ ساخت سد گرکز نیز صحیح است. پژوهشگران معتقدند ، که دیوار دفاعی گرگان در دوره اشکانی ساخته شده و در دوره ساسانی دوباره بازسازی شده است.
در کتاب « از آستارا تا استرآباد » پیرامون سد گرکز چنین اشاره شده است :سد قدیمی گرکز به شماره 3254 و در مورخه 1379/12/25و با قدمت دوره تاریخی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.