برنامه جامع سیل در استان گلستان؛

در استان گلستان سیل ها معمولا به دو بخش بهاره و تابستانه تقسیم می شوند.
  در بارش های بهاره "شدت" بارش معمولا کم ولی "مدت" زمان بارش طولانی است و گاهاً با ذوب برف نیز همراه می شوند و بارشهای تابستانه علیرغم "مدت" کم ، ولی به دلیل به دلیل "شدت" زیاد ، خسارات بیشتری به بار می آورند.  
  کاهش پوشش گیاهی و تغییر نامناسب کاربری اراضی در بالادست، سازه ها و پل های احداثی روی رودخانه ها بویژه اگر غیر اصولی ساخته شده باشند و هرگونه تجاوز به بستر رودخانه ها ، ساختار زمین شناسی ، نوع خاک ، جهت شیب ، میزان شیب و طول شیب هر حوضه آبریز ، فقدان سیستم پایش و هشدار و حمل درخت و رسوبات توسط سیل از عوامل تشدید کننده سیلاب به شمار می روند.
  در سال های اخیر به دلایل اقلیمی وقوع سیل در جهان افزایش یافته است و استان گلستان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
  بزرگ ترین سیل استان گلستان در سال 1380  با دبی غیر قابل تصور بیش از  3000 متر مکعب در ثانیه در حوضه آبریز گرگانرود رخ داد و تلفات انسانی و خسارات عمده ای به استان وارد نمود.
  تهیه "برنامه جامع مدیریت سیل در استان گلستان" پس از وقوع سیل سال 1380 و سیلهای متعاقب آن در سالهای بعدی در دستور کار کارگروه سیل استان قرار گرفت و با استفاده از پیشینه مطالعات و اجرا و همفکری گروههای مختلف کارشناسی ، در سال 1385 به تصویب کارگروه تخصصی سیل استان و سپس شورای مدیریت بحران استان رسید.
  در این "برنامه جامع" وظایف همه دستگاه های اجرایی مرتبط با سیل در نظر گرفته شده و این برنامه با 5 مولفه تدوین گردیده است که از جمله می توان به مدیریت حوضه های آبریز، کنترل فیزیکی سیلاب، آمادگی در مقابل سیلاب، مدیریت سیلابدشت و مدیریت بحران و مقابله با سیل اشاره نمود.
  مطالعه و اجرای طرحهای آبخیزداری عمده ترین زیرمجموعه های مولفه مدیریت حوضه های آبریز(آبخیز) است.
 مطالعه و اجرای طرحهای مهندسی رودخانه ها شامل 8 پروژه : نقشه برداری، تعیین حد بستر و حریم ، علامت گذاری حد نهایی بستر ، اطلاع رسانی و آموزش عمومی ، اخذ سند رودخانه ها ، گشت های

حفاظتی از رودخانه ها ، لایروبی واصلاح مسیر رودخانه ها ، دیواره سازی و تثبیت بستر رودخانه ها از زیرمجموعه های مولفه کنترل فیزیکی سیل است.
در سیل سال 1380 در استان اگر سد گلستان به بهره برداری نرسیده بود ، قطعا شهرهای گنبدکاووس، آق قلا ، انبار الوم ، سیمین شهر و حدود 70 روستای مسیر رودخانه گرگانرود و نیز بخش زیادی از حوضه آبریز اترک با فاجعه رو به رو می شد و با ساخت سدهای مخزنی و تاخیری در استان می توان به کنترل سیلاب کمک شایانی کرد. لذا سدسازی نیز از زیرمجموعه های مهم مولفه کنترل فیزیکی سیل است.
  در مولفه آمادگی در برابر سیلاب می توان به سیستمهای هشدار سیل ، انجام مانورهای مرتبط با تخلیه و جابجایی مردم در زمان سیل ، تعیین نقاط امن و آموزش همگانی اشاره کرد.
  در مولفه مدیریت سیلابدشت نیز ، مواردی مانند بیمه سیل و مدیریت ریسک در کاربری اراضی مورد بررسی و برنامه ریزی قرار می گیرند.
  مدیریت بحران و مقابله با سیل نیز مجموعه اقداماتی است که در زمان بحران می بایست مورد عمل دستگاههای مرتبط و مردم قرار گیرد.
  این برنامه با جزئیاتی همجون اعتبار مورد نیاز و زمان بندی اجرا ، در سال ۱۳۸۵ به تصویب رسید و مبنای اقدامات قرار گرفت.
  مجموعه این 5 مولفه در  کارگروه سیل ، مخاطرات دریایی ، برق، آب و فاضلاب استان که از کارگروههای تخصصی مدیریت بحران است با مسئولیت شرکت آب منطقه ای استان و با عضویت قریب به 30 دستگاه مسئول و ذیمدخل رصد ، برنامه ریزی و پیگیری می شود.
  با گذشت حدود 17 سال از سیل بزرگ استان و رخ دادن سیلهای بزرگ و کوچک دیگر در استان و علیرغم اجرایی شدن برخی از موارد این برنامه جامع توسط دستگاههای اجرایی عضو کارگروه سیل ، بنظر می رسد بهتر است ضمن توجه بیشتر به این برنامه توسط مدیران اصلی استان و مدیران بخشی کشور و استان و تامین مناسبتر اعتبارات ، هر گونه اعتبار مرتبط با موضوع سیل ، در قالب برنامه جامع مدیریت جامع سیل و با نظارت کارگروه تخصصی مربوطه هزینه شود.

                                                                                                                                                                       سید محسن حسینی (برساووش) . کارشناس مسائل آب