نقش کارست ژیپسی در انتقال آلاینده ها از سد باطله معدنی آق دره تکاب

سد باطله آق دره که در 23 کیلومتری شمال تکاب در استان آذربایجان غربی واقع شده است، به منظور انباشت باطله معدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سد در ساختگاهی احداث شده است که به علت وجود ژیپس در پی و بخش‌هایی از مخزن آن، ساختگاهی ویژه از دیدگاه ژئوتکنیک و مسایل زیست محیطی است و شایسته توجه خاص می باشد. اگرچه تاکنون، ساختن سد روی ساختگاه ژیپسی منع نشده است، اما رفتار ژیپس در برابر آب ناشی از خاصیت انحلال آن همواره تهدید برانگیز، آسیب پذیر و هشدار دهنده بوده است. در بخش‌هایی از کف مخزن و پی سد باطله آق دره، بخش گچی سازند قم قرار دارد که ویژگی های کارست مجرایی را دارا است. در این مطالعه با استفاده از نتایج پایش زیست محیطی سد باطله و اندازه گیری بعضی از مشخصه‌های هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی و بررسی‌های ژئوفیزیک به روش ERI، نقش بخش گچی سازند قم در انتقال آلاینده سیانیدی سد باطله آق دره مورد مطالعه قرار گرفته است. محدوده مورد بررسی از نظر زمین ساخت یک منطقه فعال است. چشمه‌ها و مجاری انحلالی کارستی در بخش گچی سازند قم نیز در راستای شکستگی های موجود شکل گرفته­اند. این مجاری نقش کنترل کننده‌ای بر جهت جریان آب زیرزمینی دارند و به دلیل توسعه آنها در ژیپس‌های پی و مخزن سد و ایجاد یک آبفروچاله در بخش جنوب غربی مخزن سد باطله، نشت آلاینده به پایین دست از طریق این مجاری انحلالی صورت گرفته است و باعث ارتباط هیدرولیکی بین بخش جنوب‌غربی مخزن سد باطله و چشمه‌های کارستی پایین دست شده‌اند.